Προς υπεράσπιση του "Πληρωμή με μετρητά"

Την τελευταία δεκαετία όλο και περισσότερες εταιρίες και καταστήματα έχουν αρχίσει να προσφέρουν πληρωμή με κάρτα, αυτό έχει φέρει ανταγωνισμό στην αγορά με νέες εταιρίες που βρίσκονται στο σταυροδρόμι μεταξύ τεχνολογίας και τραπεζικού τομέα (fintech) να εισέρχονται στον χώρο και να ρίχνουν το κόστος ανά συναλλαγή. Έχουμε φτάσει σε σημείο να ενοχλούμαστε αν κάποιο κατάστημα δεν προσφέρει πληρωμή με κάρτα και πολλές φορές να αποφεύγουμε συνειδητά αυτά τα καταστήματα. Νιώθουμε εξαιρετικά “κουλ” και μοντέρνοι όταν πληρώνουμε με κάρτα και απορούμε με κόσμο που ακόμα κουβαλάει μετρητά σε πορτοφόλι.

Σε κάθε κλασσικό βιβλίο οικονομικών, οι οικονομολόγοι δίνουν τον ορισμό της αγοράς ως ένα μέρος όπου σκεπτόμενοι πολίτες κάνουν συναλλαγές με (θεωρητικά) όφελος και για τους δυο. O ένας παίρνει το προϊον που θέλει να καταναλώσει και ο άλλος βγάζει κάποια χρήματα. Τα πάντα καθορίζονται από την προσφορά και την ζήτηση. Το θέμα είναι ότι στην αγορά πλέον δεν συμμετέχουν μόνο δύο, οι συναλλαγές πλέον περνάνε μέσω τρίτων (και πολλές φορές τέταρτων και πέμπτων) που αποφασίζουν αν θέλουν να γίνει αυτή η συναλλαγή και αποθηκεύουν πληροφορίες για αυτή. Αν η εταιρία/τράπεζα που σου έχει βγάλει την κάρτα δεν συνεργάζεται με την εταιρία/τράπεζα αυτουνού που θέλει να σου πουλήσει κάτι η συναλλαγή δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί.

Στην πραγματικότητα κινούμαστε προς μια αγορά που δεν καθορίζεται απλά από την προσφορά και την ζήτηση, από τους αγοραστές και τους πωλητές αλλά και από αυτούς που είναι υπεύθυνοι για την μεταφορά του χρήματος από τον ένα στον άλλο. Αυτό ανοίγει το δρόμο για:

• Μαζική παρακολούθηση συναλλαγών, οι χρηματοπιστωτικές εταιρίες (θα) έχουν δεδομένα για το τι αγοράζεις (και τι πουλάς αν είσαι ο πωλητής), δεδομένα που μπορούν να γίνουν εξαιρετικά επικερδή. Ακόμα και αν υποθέσουμε ότι δεν τους ενδιαφέρει τι αγοράζεις εσύ προσωπικά, θα μπορούν να ξέρουν τι προϊοντα/υπηρεσίες αγοράζουν οι άνθρωποι μιας περιοχής ή μιας ηλικιακής ομάδας ή ενός συγκεκριμένου φύλλου κλπ. Τα δεδομένα αυτά μπορούν να τα πουλήσουν σε διαφημιστικές εταιρίες με στόχο ποιο εξατομικευμένο μάρκετινγκ. Αυτό δεν είναι ένα υποθετικό σενάριο, ήδη συμβαίνει π.χ. η Google αγόρασε δεδομένα (μάλλον) από την Mastercard που συνέδεαν online διαφιμήσεις με offline αγορές.
• Μπλοκάρισμα συναλλαγών, οι εταιρίες που δρουν ως μεταφορείς χρήματος θα έχουν την δυνατότητα να μπλοκάρουν συναλλαγές που δεν τους “αρέσουν”. Φυσικά αυτό μπορεί να το δει κανείς ως κάτι θετικό π.χ. να μπλοκάρουν μεταφορές χρήματος σε Ναζιστικές ομάδες αλλά μπορεί πολύ εύκολα να χρησιμοποιηθεί από κάποια (τυραννική) κυβέρνηση που θέλει να μπλοκάρει συγκεκριμένες συναλλαγές (π.χ. αν η Κινεζική κυβέρνηση διατάξει την Visa να μπλοκάρει δωρεές σε ομάδες αντιφρονούντων)

Όταν κάποιες φορές σε μια παρέα η κουβέντα πάει στο θέμα αυτό, συνήθως μετά το τέλος του καφέ όταν πρέπει να πληρώσουμε σε κατάστημα που δεν δέχεται κάρτα, η συζήτηση ανοίγει και όλο και κάποιος θα αναφέρει τα θετικά του να πληρώνεις με κάρτα, την ευκολία, το ότι μπορείς να έχεις πλήρη εικόνα του σε τι ξοδεύεις τα λεφτά σου κάθε μήνα. Ποτέ δεν αναφέρονται οι κίνδυνοι που έχουν οι συναλλαγές με κάρτα.

Φυσικά όταν αγοράζεις κάτι από κάποιο site οι τρόποι πληρωμής αναγκαστικά είναι ηλεκτρονικοί, αλλά στις συναλλαγές πρόσωπο-με-πρόσωπο θα πρέπει κάθε φορά να αναρωτιόμαστε αν θέλουμε αυτή η συναλλαγή να γίνει γνωστή σε όλους όσους συμμετέχουν στην μεταφορά του χρήματος (στην τράπεζα μας, στην εταιρία που εκδίδει την κάρτα, στην τράπεζα του πωλητή κλπ κλπ).

Η δαιμονοποίηση της πληρωμής με μετρητών δεν είναι κάποιο conspiracy theory, είναι πράξη συνειδητή από τις τράπεζες, τις εταιρίες πληρωμών και τις κυβερνήσεις. Όσο περισσότερες συναλλαγές γίνονται online τόσο περισσότερο κέρδος για τις εταιρίες πληρωμών αφού τσεπώνουν κάποιο ποσοστό ανά συναλλαγή. Όσο περισσότερες συναλλαγές γίνονται online τόσο λιγότερη η ανάγκη για τις τράπεζες να συντηρούν φυσικά καταστήματα και ATM και έτσι να μειώνουν το κόστος τους. Όσο περισσότερες συναλλαγές γίνονται online τόσο περισσότερες ευκαιρίες για μια κυβέρνηση να παρακολουθεί και να μπλοκάρει συναλλαγές που ίσως δεν θα ήθελε να γίνουν.

Ο ορισμός του τι είναι αγορά και ποιοί συμμετέχουν σε αυτή έχει αλλάξει ριζικά, και περισσότερες αλλαγές έπονται τα επόμενα χρόνια, ως πολίτες είναι καθήκον μας να προσπαθήσουμε να υπερασπιστούμε την πληρωμή με μετρητά έστω και ως έναν εναλλακτικό τρόπο, ως μια μορφή αντίστασης στην μαζική χρήση των δεδομένων μας προς όφελος τρίτων.